We weten allemaal dat honing door bijen wordt gemaakt. Maar heb je er wel eens over nagedacht hoe en waarom ze dit doen? Ik wilde graag precies weten wat bijen doen om Manukahoning te maken, dus ik maakte een afspraak met Dr. Megan Taylor. Zij zou mij het hele proces laten zien.

Megan geeft leiding aan het honingbijenprogramma van Manuka Doctor, en ik ontmoet haar in een veld in het landelijke Nieuw-Zeeland. Hier staat een klein aantal van de 10.000 bijenkorven die de onderneming verspreid over het hele land heeft staan. Ik vind het wel een beetje eng om dicht bij een bijenkorf met duizenden zoemende bijen te gaan staan, maar Megan zegt dat de bijen absoluut geen bedreiging vormen. Ze negeren ons en gaan vreedzaam door met hun werk: het verzamelen van nectar. „Mensen denken vaak – onterecht - dat het zoemen een bedreiging is, maar het is eigenlijk alleen een reactie op het feit dat het een prachtige zonnige morgen is en dat de bijenkorf opwarmt,” legt Megan uit.

We zijn in Nieuw-Zeeland, maar de kleine, goudkleurige bij die overal om ons heen zoemt, is van oorsprong Europees. De honingbij werd in de 19e eeuw door de Europese immigranten meegenomen. De Europese honingbij voelt zich al meer dan 150 jaar prima thuis aan de andere kant van de wereld.

Van oudsher gebruiken bijenhouders rook om de bijen te kalmeren en Megan blaast voorzichtig een paar pufjes houtrook uit de beroker de bijenkorf in. Vervolgens tilt ze voorzichtig het dak van de bijenkorf af. De bijenkorf bestaat uit een stapel houten dozen met daarin handgemaakte frames. Deze frames zijn gevuld met perfect gevormde honingraten; zeskantige wascellen die door de bijen zelf met verbazingwekkende precisie zijn gebouwd.

Iedere bijenkorf biedt onderdak aan een volk van ongeveer 40.000 tot 60.000 bijen en hier leven ze, planten ze zich voort en maken honing. De kolonie functioneert als een 'superorganisme'; het handelt als één entiteit, maar bestaat uit duizenden individuen. Iedere afzonderlijke bij van de duizenden bijen in de kolonie, heeft een taak waardoor de kolonie als geheel schoon en gezond blijft, en waardoor er efficiënt honing kan worden gemaakt en opgeslagen.

Megan tilt een frame uit het midden van de bijenkorf, waar de koningin haar eieren legt. Ze wijst enthousiast een cel aan waar een bij bezig is uit het ei te kruipen. De jonge werker kruipt langzaam uit het ei en gaat de korf in, om haar leven, dat slechts 40 dagen duurt, te beginnen. Haar werk begint met eenvoudige taken, zoals het schoonmaken van cellen of voeden van jonge bijen. Pas in een later stadium begint ze aan het allerbelangrijkste werk: het verzamelen van Manukanectar om honing te maken.

Alle werkbijen zijn vrouwtjes en voeren binnen de bijenkorf verschillende taken uit voordat ze oud genoeg zijn om uit te vliegen en nectar, pollen en water te zoeken. Deze drie dingen zijn essentieel voor de bijenkorf om te overleven, vertelt Megan. We kijken toe terwijl de werkers, zwaar beladen met ballen heldergele pollen, terugkomen naar de bijenkorf waar ze de ingang in kruipen. Ze dragen de Manukanectar mee in een speciale holte in hun mond.

Megan tilt een ander frame uit de bovenzijde van de bijenkorf. Dit deel is afgescheiden van het broedgedeelte aan de onderzijde. Ze laat me zien hoe een groep werkbijen bezig is Manukanectar op te slaan die is vermengd met een natuurlijk geproduceerd enzym. Een andere groep bijen werkt samen en slaan hun vleugels snel heen en weer om water uit de opgeslagen nectar te laten verdampen. Zo wordt het suikergehalte hoger en wordt het honing. Dit hele proces stimuleert een natuurlijke chemische reactie waardoor de speciale antimicrobiële eigenschappen, die uitsluitend in Manukahoning¹ worden aangetroffen, worden geactiveerd.

Bijen leven van honing, het is hun bron van koolhydraten, en pollen, waaruit de bijen proteïnen halen. “Bijen verbruiken zoveel energie bij al hun harde werk, dat ze echt een zeer hoogwaardig dieet nodig hebben,” aldus Megan. “Dat is de reden dat ze, als het nodig is, verder van de bijenkorf weg vliegen om de beste nectar te vinden. Manuka is een superbron van hoogwaardige nectar en dat is de reden dat de bijen juist die struiken opzoeken. De Manukastruik bloeit slechts een paar weken per jaar, dus het is 'alle hens aan dek' in de bijenkorf om ervoor te zorgen dat er zoveel mogelijk van deze speciale nectar wordt verzameld”.

Ik vraag Megan wat er met de bijen gebeurt als we de honing uit de bijenkorf halen. Ze hebben het toch zelf nodig om te eten? “Bijen zijn de strebers in de natuur; ze maken een enorme voorraad, veel meer dan ze nodig hebben. Dus we kunnen er rustig een deel van weghalen,” verzekert Megan mij. Het komt erop neer dat je verstandig bijen moet houden. Ze legt uit dat de bijenhouders van Manuka Doctor er goed op letten dat de bijen voldoende te eten hebben tijdens de wintermaanden. En ze houden goed in de gaten of de bijen gezond zijn. Voor het team heeft de gezondheid van de kolonie de hoogste prioriteit, want hoe gezonder de bijen zijn, de te beter ze een optimale kwaliteit Manukahoning kunnen maken.

Bronnen
1. Grainger M, Owens A, Manley-Harris M, et al. Kinetics of conversion of dihydroxyacetone to methylglyoxal in New Zealand mānuka honey: Part IV – Formation of HMF. Food Chemistry. 2017;232:648-655. https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2017.04.066